จักรวาลทัศน์ของคนตะวันออก 

THE ERAWAN MUSEUM   The Cosmography of the East

          พิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณ เกิดจากความคิดริเริ่มของคุณเล็ก วิริยะพันธุ์ ด้วยความที่มีความรักในงานศิลปะและมีความคิดที่จะสืบสานมรดกทางวัฒนธรรมของแผ่นดินไม่ให้ห่างหายไปจากจิตใจของคนไทย จึงก่อให้เกิดผลงานจากจินตนาการที่เปี่ยมไปด้วยคุณค่าทางศิลปกรรม สังคม และวัฒนธรรม  อีกทั้งต้องการที่จะรักษาของโบราณที่ท่านสะสมไว้ให้เป็นมรดกของแผ่นดินไทย เพราะมีหลายสิ่งหลายอย่างที่ไม่เพียงแต่มีคุณค่าทางศิลปกรรมเท่านั้น หากยังเป็นรูปเคารพที่ศักดิ์สิทธิ์ของคนโบราณด้วย ตามประเพณีในอดีต ของเหล่านี้เป็นของที่มีค่าควรเมือง เนื่องจากเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดความเป็นสิริมงคลและความอุดมสมบูรณ์แก่บ้านเมืองและแผ่นดิน

          คุณเล็กจึงออกแบบสร้างเป็นรูปช้างเอราวัณของคนตะวันออก ช้างเอราวัณเป็นช้างบนสวรรค์ มีสามเศียร แต่คุณเล็กไม่นึกให้เป็นเพียงพาหนะของพระอินทร์ ผู้เป็นเทพเจ้า หากจินตนาการให้เป็นช้างจักรวาลที่มีอิสระ ในลักษณะที่สร้างให้เป็นอาคารศักดิ์สิทธิ์ที่บรรจุรูปเคารพ และสิ่งของที่เป็นสวัสดิมงคลของบ้านเมือง ซึ่งคุณเล็กท่านได้ออกแบบและมอบหมายให้คุณพากเพียร  วิริยะพันธุ์ บุตรชายคนโตหาช่างมาดำเนินการสร้าง โดยได้ทำพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม 2537  และเริ่มทำการก่อสร้างเมื่อวันที่ 19 ตุลาคม 2537  รูปแบบของตัวอาคารพิพิธภัณฑ์และช้างเอราวัณ ได้รับการออกแบบเรื่องโครงสร้างและควบคุมดูแลการทำงานอย่างใกล้ชิด เพื่อให้มีความสมบูรณ์สวยงาม โดยคำนึงถึงประโยชน์ใช้สอยควบคู่กันไปกับความสวยงามทางด้านศิลปะ เป็นงานก่อสร้างที่แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาและความสามารถในเชิงช่างศิลป์อันวิจิตรตระการตา และสูงส่งในวิธีคิดอันลึกซึ้งแยบยล ซึ่งเป็นผลงานที่ประจักษ์ให้เห็นถึงจินตนาการ และความมุ่งมั่นอย่างแรงกล้าที่ต้องการให้ทุกคนได้เห็นถึงคุณค่าของศิลปะ และภูมิปัญญาของมนุษย์ ที่สามารถเนรมิตสิ่งที่ยากยิ่งให้กลับกลายเป็นจริงได้

           พิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณออกแบบให้มีช้างเอราวัณยืนอยู่บนตัวอาคาร ความสูงจากพื้นดินถึงโหนกหัวช้างเท่ากับ 43.60 เมตร หรือเทียบเท่าความสูงของตึกราว 14-17 ชั้น ในส่วนของตัวช้างเอราวัณ มีความกว้าง 12 เมตร ยาว 39 เมตร และสูง 29 เมตร  น้ำหนักของลำตัวช้าง 150 ตัน น้ำหนักของเศียรช้าง 100 ตัน รวมแล้วถึง 250 ตัน วัสดุที่ใช้ทำตัวช้าง โครงสร้างภายในเป็นเหล็ก ผิวช้างใช้แผ่นทองแดงนับแสนแผ่นหุ้มปิดโครงสร้างเอาไว้ จึงถือได้ว่าเป็นงานก่อสร้างที่เป็นทองแดงที่ใช้วิธีการเคาะขึ้นรูปด้วยมือที่ใหญ่ที่สุดในโลก

วัตถุประสงค์ของพิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณ

1.  เพื่อสืบสานงานช่างศิลป์ไทย และเผยแพร่ความรู้ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติแก่เยาวชนและประชาชนทั่วไป

2.  เพื่อจัดเป็นสถานที่เก็บรักษาพระพุทธรูปและศิลปวัตถุ ให้มรดกทางวัฒนธรรมเหล่านี้ ได้รับการดูแลในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ปลอดภัย ด้วยความมุ่งหวังว่าจะไม่ให้วัตถุโบราณเหล่านี้ออกนอกประเทศ

3.  ด้วยความประสงค์ที่จะให้สถานที่เก็บรักษาเหมาะสมกับพระพุทธรูปและศิลปวัตถุ จึงได้สร้างสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์ตามคติโลกทัศน์ของคนตะวันออก จึงจัดแสดงให้ส่วนของพิพิธภัณฑ์ชั้นล่างเปรียบดั่งนครบาดาล โถงอาคารประดุจเขาพระสุเมรุ และพื้นที่ของตัวช้างเอราวัณประดิษฐานพระพุทธรูปเปรียบดั่งสวรรค์ชั้นดาวดึงส์

ลักษณะของอาคารแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่

1.  ชั้นบาดาล (นาคพิภพ)  โถงพิพิธภัณฑ์ฯ ชั้นล่างสุด ภายในจัดแสดงศิลปะโบราณวัตถุและนิทรรศการ ที่กล่าวถึงความเป็นมาและวัตถุประสงค์ในการก่อสร้าง ชีวิตและผลงานของคุณเล็ก และคุณพากเพียร  วิริยะพันธุ์ รวมถึงจัดแสดงโบราณวัตถุ อาทิ เครื่องเรือนโบราณ, เครื่องถ้วยของจีนและไทย เป็นต้น

2.  ชั้นโลกมนุษย์  โถงอาคารชั้นบน ซึ่งเป็นอาคารทรงโดม ที่เปรียบประดุจเขาพระสุเมรุ ภายในจัดแสดงศิลปะโบราณวัตถุ และแสดงงานฝีมือช่างที่มีความวิจิตรงดงามตระการตา โดยนำเอางานศิลปะของตะวันออกและตะวันตกมาผสมผสานกันอย่างลงตัว

การตกแต่งงานศิลปะ ประกอบไปด้วยงานฝีมือช่างไทย ซึ่งมีอยู่สองส่วนคือ

ส่วนแรก เป็นงานปูนปั้นฝีมือช่างเพชรบุรี บริเวณบันไดและซุ้มประตูทางเข้า และบริเวณภายในตัวอาคาร มีลักษณะพิเศษตรงที่การนำถ้วยเบญจรงค์มาประดับลวดลายจนเกิดความสวยงามวิจิตรบรรจง

ส่วนที่สอง เป็นงานสลักดุนบนแผ่นดีบุก ทำเป็นรูปภาพของศาสนา นำมาประกอบเข้าไว้ด้วยกัน หุ้มเสาอาคารจำนวน 4 ต้น เสมือนดั่งให้ศาสนาเป็นเสาหลักที่คอยค้ำจุนโลก เนื่องจากหากมองไปบนเพดานจะเห็นภาพแผนที่โลกและจักรราศีซึ่งเป็นศิลปะแบบตะวันตก เป็นงานกระจกสีอันสวยงามที่ออกแบบและวาดโดยศิลปินที่มีชื่อเสียงจากประเทศเยอรมนี

3.  ชั้นสวรรค์ดาวดึงส์  (ภายในท้องช้าง) ตัวอาคารที่เป็นรูปช้างเอราวัณ ภายในเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุและพระพุทธรูปยุคสมัยต่าง ๆ และภายในห้องนี้ยังมีภาพจิตรกรรมฝาผนังสีฝุ่น ที่เขียนขึ้นเป็นภาพสุริยะจักรวาลไว้อย่างสวยงามและทรงคุณค่า

การเข้าชมภายในส่วนต่าง ๆ ของอาคาร ทางพิพิธภัณฑ์ฯ ได้จัดเจ้าหน้าที่นำชมสำหรับบรรยายและอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้เข้าเยี่ยมชม โดยเริ่มตั้งแต่ชั้นบาดาล ชั้นโลกมนุษย์ จนกระทั่งถึงชั้นสวรรค์ ใช้ระยะเวลาในการเข้าชมประมาณ 40 นาที ซึ่งการเปิดรอบเข้าชมจะเปิดทุกครึ่งชั่วโมง ดังนั้น ในช่วงเวลาที่ยังไม่ถึงกำหนดเข้าชมในแต่ละรอบ ท่านสามารถเดินชมสวนบริเวณโดยรอบ ที่ทางพิพิธภัณฑ์ฯ ได้จัดตกแต่งเป็นอุทยานพันธุ์ไม้ในวรรณคดี พันธุ์ไม้หายากต่าง ๆ ประดับตกแต่งงานประติมากรรมลอยตัวรูปสัตว์ในป่าหิมพานต์ไว้อย่างสวยงามและร่มรื่น

พิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณเป็นผลงานอันดับที่ 3 

โดยผลงานแห่งแรกคือ เมืองโบราณ บางปู จังหวัดสมุทรปราการ และผลงานแห่งที่ 2 ได้แก่ ปราสาทสัจธรรม จังหวัดชลบุรี

ขอขอบคุณ